Bugün hepimizin kullandığı bir makine olan bilgisayarlar, çok eski zamanlardan beri geliştirilerek günümüze kadar gelmişlerdir. Peki bir bilgisayar nasıl çalışır?
Öncelikle, bilgisayarlardaki elektronik devrelerin bir araya gelmesiyle oluşan parçalar hakkında bilgi vermek gerekiyor. Bunlar arasında işlemci, anakart, bellek, sabit disk, ekran kartı, klavye ve fare gibi bileşenler bulunur. Her bileşenin farklı bir görevi vardır ve hepsi birbirleriyle uyum içinde çalışır.
Bir bilgisayarın işleyişi, temel olarak işletim sistemi tarafından kontrol edilir. İşletim sistemleri, bilgisayarın ana yazılımıdır ve temel görevleri saymak gerekirse; bilgisayarı başlatmak, kullanıcının komutlarını işlemek, donanımı kontrol etmek, dosyaları yönetmek vb. işlemleri gerçekleştirir.
Bilgisayarı başlattığımızda, işletim sistemi öncelikle bellekte yerini alır. Daha sonra, işletim sistemi çekirdeği bütün bileşenleri kontrol eden bir ana programdır ve belleğe yüklenir. Ardından, işletim sistemi kullanıcı arayüzünü gösterir ve kullanıcının bilgisayarla etkileşim kurmasını sağlar.
Bunların yanı sıra, bilgisayarlar veri depolama aygıtlarına sahiptirler. Sabit disk sürücüleri ve USB sürücüler gibi aygıtlar, bilgisayarın veri depolamasına olanak tanır ve bilgilerin saklanmasını sağlar. Aynı zamanda, bilgisayarların donanım ve yazılım olarak ikiye ayrıldığını ve bu iki bileşenin birbirleriyle etkileşim içinde çalıştığını belirtmek gerekiyor.
Son olarak, bilgisayarlar internet aracılığıyla ağ oluşturabilirler ve diğer bilgisayarlarla iletişim kurabilirler. Lokal ağlar (LAN) ve internet, bilgisayarlar arasında iletişim sağlar ve dünya genelinde bilgi alışverişini sağlar.
Bilgisayar Parçaları
Bilgisayar, donanım ve yazılım adı verilen parçalardan oluşur. Donanım, bilgisayarın fiziksel parçalarıdır ve bilgi işlemek için kullanılır. Yazılım ise bilgisayarın çalışması için gerekli olan programlardır. Bilgisayarın en önemli donanım parçaları arasında, işlemci, anakart, RAM, sabit disk, güç kaynağı, klavye, fare, monitör, hoparlör ve yazıcı bulunmaktadır.
| Parça Adı | İşlevi |
|---|---|
| İşlemci | Bilgisayarın verileri işlemesi için gereklidir. |
| Anakart | Tüm donanım bileşenlerinin birleştirildiği bir levhadır. |
| RAM | Bilgisayarın geçici olarak verileri depoladığı bir bellektir. |
| Sabit Disk | Bilgisayarın verileri kalıcı olarak depoladığı bir aygıttır. |
| Monitör | Bilgisayarın kullanıcının görebileceği bir ekranıdır. |
| Klavye ve Fare | Bilgisayarın kullanıcının girdi sağlamasına olanak tanır. |
| Yazıcı | Bilgisayardan çıktı almak için kullanılır. |
Bu bileşenler, bir arada çalışarak bilgisayarın veri işleme işlevini yerine getirir. Aygıtların farklı özellikleri ve bileşenleri, her birinin belirli bir görevi yerine getirmesini sağlar. Bilgisayar parçaları hakkında yeterli bilgiye sahip olan kişiler, performanslarını arttırmak için bileşenler arasında çeşitli uyumluluk ve performans faktörlerini dikkate alarak seçim yapabilirler.
İşletim Sistemi
Bir bilgisayarın işletim sistemi, bilgisayarın diğer tüm parçaları arasında bir arayüz görevi görür. İşletim sistemi, bilgisayarın tüm donanım ve yazılım bileşenlerinin etkileşimini sağlayarak, kullanıcının bilgisayar üzerinde işlem yapmasını mümkün hale getirir. İşletim sistemi, kullanıcıların bilgisayarlarını kişiselleştirmelerine, dosyalarını organize etmelerine ve programları yüklemelerine olanak tanır.
İşletim sistemi, bir bilgisayarı açmak ve kapatmak gibi temel işlevlerin yanı sıra birçok görevi yerine getirir. İşletim sisteminin diğer görevleri arasında, kullanıcı arayüzü sağlama, programlara erişim, ağ bağlantıları yönetimi, güvenlik ayarları sağlama ve donanım arızalarını düzeltme gibi görevler yer alır.
İşletim sistemi, bir bilgisayarın başlangıç/çalıştırma sürecinde de kritik bir rol oynar. BIOS’un ardından, işletim sistemi belleğin yükleme işlemi yapar ve bilgisayarın kullanıcının girişine hazır hale gelmesini sağlar.
Temel İşletim Sistemi Görevleri
İşletim sistemi, bilgisayarın ana programıdır. İşletim sistemi, bilgisayarın donanımını yöneterek kesintisiz ve düzgün bir çalışma sağlar. İşletim sisteminin temel görevleri arasında dosya yönetimi, sistem kaynaklarının yönetimi, kullanıcı arayüzü sağlama, sürücülerin yönetimi, veri depolama ve güvenlik yer almaktadır. İşletim sistemi, bilgisayarı başlatma işlemi ve programları çalıştırma işlemlerini de gerçekleştirir. İşletim sistemi, bilgisayarın tüm bileşenleri arasındaki iletişimi de sağlar. Ayrıca, işletim sistemleri farklı türlerde gelir ve her birinin kendi özellikleri ve avantajları vardır.
Başlatma Süreci
Bir bilgisayarın başlatılması, karmaşık bir süreçtir ve birçok işlem bir arada tamamlanır. Bir bilgisayarın ilk açıldığında, sistem önce BIOS (Basic Input/Output System)’u kontrol eder. BIOS, bir bilgisayarın temel giriş-çıkış aygıtlarını tanır ve bunları inceleyerek sistemin başlatılmasına yardımcı olur.
Daha sonra, sistem açılırken RAM (rastgele erişimli bellek) diğer bileşenlerle birlikte güçlenir. Bu işlem, işletim sistemi yüklenene kadar devam eder. İşletim sistemi yüklendikten sonra, siz kullanıcı adınız ve şifrenizle oturum açana kadar açılış işlemi tamamlanmış sayılmaz.
İşletim sistemi yükleme işlemi tamamlandıktan sonra, sistem arkaplanda belirli uygulamaları ve hizmetleri çalıştırarak kullanılabilir duruma gelir. Başlatma süreci sırasında, kullanıcının belirli ayarları kaydetmesine, bilgisayarı rest mode’dan çıkarmasına veya hibernation modundan dönmesine izin verilir.
Başlatma süreci bilgisayarın hızını etkileyen bir faktördür. Yanlış ayarlanmış boot ayarda başlatma süresi uzayabilir veya yazılım sorunları işlemi tamamen etkileyebilir. Bu nedenle, bilgisayarınızın başlatma sürecinin olabildiğince hızlı ve hatasız bir şekilde çalışmasını sağlamak için, sisteminizdeki donanım ve yazılımı düzenli olarak güncellemeniz önerilir.
Kullanıcı Arayüzü
Bir bilgisayarın kullanıcı arayüzü, bilgisayarda çalışan uygulamaların ve fonksiyonların kullanılabilmesi için gerekli olan bir arayüzdür. Bu arabirim, kullanıcının veri girişi yapabileceği ve uygulamaların sonuçlarını görebileceği bir grafiksel kullanıcı arayüzü (GUI) olabilir. GUI, bir fare ve klavye yardımı ile kullanılabilir. Ayrıca, bazı bilgisayarlar dokunmatik bilgisayar ekranlarına sahip olabilir, bu nedenle GUI, dokunmatik ekrana dokunularak da kullanılabilir. Kullanıcı arayüzü, genellikle bir masaüstü simgeleri ve pencereleri içeren bir masaüstü tarafından yönetilir. Kullanıcılar ayrıca, ağ bağlantıları, güç seçenekleri ve diğer ayarları da kontrol edebilirler.
İşletim Sistemi Türleri
İşletim sistemi, bir bilgisayarın çalışmasında hayati bir rol oynar. Ancak, farklı işletim sistemi türleri vardır ve bunların hepsi aynı işlevleri yerine getirmeyebilir. Windows, Mac OS ve Linux gibi popüler işletim sistemi türleri arasındaki en temel fark, bunların farklı yazılım mimarileri ve kullanıcı arayüzleri ile birlikte gelmeleridir.
- Windows işletim sistemi, Microsoft tarafından geliştirilmiştir ve yaygın olarak kullanılan bir işletim sistemidir. Kolayca kullanılabilir bir arayüzü vardır ve bilgisayarda farklı olan her şeyi yapmak için bir uygulama veya araç sağlar.
- Mac OS, Apple tarafından geliştirilen işletim sistemi türüdür ve yalnızca Mac bilgisayarlarında kullanılabilir. Daha güvenli bir işletim sistemi türüdür ve üçüncü taraf yazılım uygulamaları ile daha az uyumludur.
- Linux, diğer işletim sistemi türlerine göre daha esnek ve geniş bir yazılım ve uygulama seçeneği sunar. Ayrıca, açık kaynak kodlu olduğu için özgür bir işletim sistemi türüdür ve özelleştirilebilir.
Hangi işletim sistemi türünün seçileceği, kullanıcının ihtiyaçlarına ve isteklerine bağlıdır. Donanım uyumluluğu, yazılım güvenliği ve sağladığı işlevsellik, işletim sistemi seçiminde etkili faktörlerdir.
Veri Depolama Aygıtları
Bir bilgisayarın veri depolama aygıtları diğer adıyla depolama aygıtları, bilgisayar tarafından kullanılan her verinin saklandığı yerlerdir. Verilerin depolanabilmesi için bilgisayarlarda çeşitli depolama aygıtları kullanılır.
Bunlar arasında sabit disk sürücüleri, USB sürücüler ve SD kartlar gibi farklı depolama aygıtları yer alır. Sabit disk sürücüleri bilgisayarın karmaşık bilgileri depolamasına olanak sağlayan sabit plakaların döndürülmesi prensibine dayanır. Bu diskler üzerindeki manyetik plakalara bilgi yazılır veya silinir.
USB sürücüler ise, küçük boyutlarına rağmen büyük verilerin taşınması için kullanılır. Sabit disklerden farklı olarak, bir USB sürücüde bulunan veriler silinebilir veya taşınabilir. SD kartlar ise, USB sürücülerle benzer şekilde işlev görür ancak boyutları daha küçüktür ve özellikle taşınabilir cihazlarda sıklıkla kullanılır.
Bilgisayarın veri depolama aygıtları, bilgi aktarımı ve saklama açısından oldukça önemlidir. Bu aygıtlar sayesinde, bilgisayar kullanıcıları rahatlıkla büyük miktarda veri saklayabilir, taşıyabilir ve güvenle depolayabilirler.
Sabit Disk Sürücüleri
Sabit disk sürücüleri, bilgisayarda verilerin depolandığı bir aygıttır. Sabit disk sürücüleri manyetik tabanlı ve çok daha hızlı çalışırlar. Veriler, diskte bulunan milyonlarca küçük bölüme, yani sektörlere, kaydedilir.
Sabit disk sürücülerinin hızı, RPM (dakikada devir sayısı) ile ölçülür. Yüksek RPM’li diskler daha hızlı çalışır. Kapasite, sürücüler arasındaki en büyük farklardan biridir. Sabit disk sürücüleri, genellikle megabayt (MB) veya gigabayt (GB) birimiyle ölçülür.
Birçok farklı sabit disk sürücüsü türü vardır, ancak en yaygın olanı 3.5 inç boyutundaki sürücülerdir. Düşük enerji tüketimi ve küçük boyutu nedeniyle laptoplarda ve tabletlerde kullanılan 2.5 inç boyutunda sürücüler de mevcuttur. Bazı sabit disk sürücüleri, veri aktarma hızı için önbellek kullanır. Hızlı veri transferi için SSD (solid state drive) adı verilen sabit disk sürücüleri de geliştirilmiştir.
USB Sürücüler
USB sürücüler, son yılların en popüler veri depolama cihazlarından biridir. Çalışma prensibi oldukça basittir. Bir USB sürücü, diğer birçok aygıtla birlikte, USB bağlantı noktasına takılarak verilerin depolanmasına izin verir.
USB sürücülerin farklılıkları, depolama kapasitelerinde, yazma ve okuma hızlarında ve tasarımda gözlemlenebilir. Örneğin, 2GB depolama kapasitesine sahip bir USB sürücü, 256GB’a sahip bir başka sürücüden daha yavaş çalışabilir.
Bazı USB sürücüler, parmak boyutunda inanılmaz derecede küçükken, bazıları da büyük boyutlu olabilir. Ayrıca, bazı USB sürücüler, fiziksel koruma veya şifreleme gibi güvenlik özellikleriyle birlikte gelir.
USB sürücülerin çeşitli tipleri vardır. USB 1.1, USB 2.0 ve USB 3.0, hızları ve bant genişlikleri açısından farklılık gösterirler. Ayrıca, bazı USB sürücüler yalnızca bir tür veri depolama formatını desteklerken, diğerleri çeşitli formatları destekleyebilir.
USB sürücüler, büyük depolama kapasiteleri, taşınabilirlikleri ve uygun fiyatları nedeniyle sıklıkla tercih edilir. Ancak, USB sürücülerin taşınabilirliği, kaybolma veya çalınma riski oluşturabilir, bu nedenle veri güvenliği açısından önlem alınması önemlidir.
Donanım ve Yazılım
Donanım ve yazılım, bilgisayarların çalışmasında büyük bir öneme sahiptir. Donanım, fiziksel bileşenlerden oluşur ve bir bilgisayarın özelliklerini belirler. Örneğin, işlemci, RAM, sabit disk, ekran kartı gibi bileşenler donanıma örnek olarak verilebilir. Diğer yandan, yazılım, bilgisayarın işletim sistemi ve programlarıdır. Yazılım, donanıma ne yapması gerektiğini söyler.
Donanım ve yazılım birbirleriyle etkileşim halinde çalışır. Donanım, işletim sistemi tarafından yönetilir ve yazılım tarafından kullanılır. Yazılım, donanımın verdiği bilgileri işleyerek kullanıcının taleplerini karşılar. Örneğin, donanım bir oyunu çalıştırabilir, fakat oyunun çalışması yazılımın işi tarafından yönetilir.
Bilgisayar kullanıcıları, donanım ve yazılım arasındaki farkları ve etkileşimleri anlamak için temel bir kavrayışa sahip olmalılar. Bu, bir sorun yaşandığında sorunu tespit etme ve çözme işlemlerinde de yardımcı olacaktır.
Donanım Nedir?
Donanım, bilgisayarın fiziksel bileşenlerini ifade eder. Buna örnek olarak, işlemci, RAM, sabit disk sürücüsü, yazıcı, klavye, fare, monitör ve hoparlörler gibi bileşenleri verebiliriz. Donanım, bilgisayarın çalışmasını sağlayan ve veri depolamasına izin veren tüm bileşenleri içerir.
Bilgisayar donanımı, dört temel kategoriden oluşur. Bunlar, işlemci (CPU), bellek (RAM), giriş/çıkış (I/O) cihazları ve depolama cihazlarıdır. İşlemci, bilgisayarın ana işlemcisidir. RAM, bilgisayarın geçici belleği olarak kullanılır ve verileri işleme hızını artırır. Giriş/çıkış cihazları ise, bilgisayara veri girmek ve çıkarmanızı sağlar. Örnek olarak, fareler, klavyeler ve monitörler sayılabilir. Depolama cihazları ise, bilgisayarın verileri kalıcı olarak depoladığı yerlerdir.
Bilgisayar donanımı hızla gelişiyor ve birçok farklı bileşene sahip olabilir. Örneğin, bir bilgisayarın daha yüksek performans göstermesini sağlamak için, ekstra bellek veya daha hızlı bir işlemci gibi bileşenler eklemek mümkündür. Bu sayede bilgisayarların daha uzun ömürlü olması sağlanır.
Yazılım Nedir?
Yazılım, bilgisayarın program ve verilerini yönetmek için kullanılan bir tür sistemdir. Yazılım, kullanıcının bilgisayarında çalışan tüm programları ve işletim sistemini içerebilir. Bilgisayar yazılımları, genellikle işletim sistemleri, uygulama yazılımları ve sistem yazılımları olarak sınıflandırılabilir. İşletim sistemleri, bilgisayarın tüm bileşenlerini yöneterek uygulama yazılımlarının çalışmasını sağlar. Uygulama yazılımları ise, son kullanıcılara hizmet vermek üzere tasarlanmış, özel amaçlı yazılımlardır. Sistem yazılımları ise, ağ yönetimi, güvenlik ve veri yedekleme gibi fonksiyonları yerine getiren yazılım türüdür.
Ağlar
Ağlar, bilgisayarların birbirleriyle bağlanarak birbiriyle iletişim kurmasını sağlayan bir yöntemdir. Bilgisayarlarda ağ oluşturmak için öncelikle ağ donanımlarına sahip olmak gerekir. Bu donanımlar, modem, router, switch, hub gibi cihazları içerir.
Bir ağ oluşturmak için, ilk olarak router veya modem aracılığıyla internet bağlantısı sağlanır. Modem, internet hizmeti sağlayıcısı ile bağlantı kurar ve internet sinyalini alır. Daha sonra, router ile birden fazla bilgisayar aynı ağda birbirine bağlanabilir.
Bir ağın çalışması için bir IP adresi gereklidir. Bu, her bilgisayarın kendine özgü adresidir. Bu adresler, IP (Internet Protokolü) adresi şeklinde ifade edilir. IP adresleri paketleri yönlendirmek ve iletişim kurmak için kullanılır.
Bir ağda bilgisayarlar arasında veri transferi yapmak için, belirli bir protokol kullanılmalıdır. TCP/IP protokolü, veri transferi için en çok kullanılan yöntemdir. Veriler, bu protokol tarafından paketlere ayrılır ve diğer bilgisayarlara gönderilir.
Ağlar, paylaşılan kaynaklar için de kullanılır. Örneğin, bir yazıcı veya bir depolama aygıtı ağ üzerinden tüm bilgisayarlar tarafından kullanılabilir hale getirilebilir. Böylece, birçok avantaj sağlanır ve her bilgisayar için ayrı yazıcı veya depolama aygıtı satın alınması gerekmez.
Lokal Ağ (LAN)
Lokal Ağ (LAN); belirli bir alanda bulunan bilgisayarlar ve cihazların (yazıcı, modem vb.) birbirleriyle iletişim kurabilmesini sağlayan bir ağ çeşididir. LAN’lar ev, işletme veya okul gibi küçük bir alan içinde kullanılır. LAN’ların en büyük avantajı, yüksek hızlı veri transferi ile birlikte mümkün olan az gecikme süresidir. Bu nedenle, birden fazla kullanıcının aynı dosyalara erişmesi gereken yerlerde kullanılması önerilir.
Lokal ağın yapılandırılması kolaydır. İlk adım, ağa dahil edilecek cihazların birbirleriyle bağlantısını sağlamak için bir ağ anahtarına ihtiyaç duyulmasıdır. Ağ anahtarı, birbirine bağlanan cihazlar arasında veri transferini sağlar. Kablolu ağlarda, anahtar ve cihazlar ağ kablosu ile birbirine bağlanır. Kablosuz ağlarda ise, anahtar ve cihazlar radyo dalgalarıyla iletişim kurar.
Ağın yapılandırılması, ağ adaptörlerinin takılması ve ağ anahtarının yapılandırılmasını içerir. Her cihazın benzersiz bir IP adresi olmalıdır, böylece doğru şekilde iletişim kurabilirler. Ağ anahtarının yapılandırması, özellikle kablosuz ağ kurulumlarında güvenlik konuları ile birlikte ele alınmalıdır.
- Ağ anahtarınızın varsayılan yönetici şifresini değiştirin.
- Kablosuz ağınıza güçlü bir şifre belirleyin.
- Mac adresleri üzerinden erişimi kısıtlayın.
Bunları yaparak, ağınızın güvenliğini artırabilirsiniz. LAN’lar, veri depolama, yazdırma ve diğer önemli görevler için kullanılabilir. Hızlı veri transferi ve düşük gecikme süresi, LAN’ların birçok alanda kullanılması için ideal kılar.
İnternet
İnternet, dünya genelinde milyarlarca insanın fikirlerini, bilgilerini ve deneyimlerini paylaştığı bir ağdır. İnternet, bilgisayarlar arasında iletişim kurmak için kullanılan bir ağdır. İnternet üzerinde, web siteleri, e-postalar, sosyal medya, video, ses gibi farklı türde ve biçimde çok sayıda veri depolanmaktadır.
İnternet, küçük bir bilgisayar ağı olarak başladı, ancak zamanla dünya genelinde bir ağ haline geldi. İnternet, küresel bir ağ olduğu için, herhangi bir yerden herhangi bir bilgiye erişilebilir. İnternet, bir yazılım uygulaması ile çalışır ve bu uygulama, bilgisayarlar arasında iletişim sağlar.
İnternet, bir dizi protokol kullanarak çalışır. Bu protokoller, web sitelerinin, e-postaların ve diğer dijital iletişim biçimlerinin yaratılmasında kullanılan temel özelliklerdir. İnternet, TCP/IP protokolüne dayanan bir ağdır.
İnternet, herkesin bilgi paylaşmasını, iletişim kurmasını ve yeni fikirler keşfetmesini sağlar. İnternet, eğitim, iş, haber ve eğlence gibi farklı alanlarda kullanılır. İnternet, insanları dünya yüzündeki tüm kültürlerle bağlar ve birbirine yakınlaştırır.
